CBDC ve Mobil Para Arasındaki Büyük Farklar

Mobil para veya spesifik olarak mobil ödemeler son 15 yıldır yükselişteyken, Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC) hâlâ araştırma ve oluşum aşamasında.

Ne zaman yeni bir ödeme teknolojisi sunulsa, mevcut ödeme sistemlerine göre farklılıkları ve avantajları hakkında sorular sorulur. Teknoloji CBDC kadar yıkıcı olduğunda sorular daha da tartışmalı hale gelmektedir.

CBDC'ye ile mobil para kıyas edildiğinde, iki teknoloji arasındaki benzerlikler farklılıklarından daha ağır basmaktadır. Yine de CBDC'nin mobil para, kart ödemeleri veya elektronik fon transferleri dahil olmak üzere diğer herhangi bir ödeme aracı türünden farklı olduğu söylenmektedir.

Aşağıdaki bölümler, Uluslararası Ödemeler Bankası'nın (BIS) Morten Bech ve Rodney Garratt tarafından yayınlanan "Merkez bankası kripto para birimleri" başlıklı makalesinden ilham alan çeşitli fikirlerle birlikte CBDC ve mobil para arasındaki karşılaştırmanın bazı yönlerini sunmaktadır.

Evrensel Olarak Erişilebilirlik

CBDC'nin uygulanması söz konusu olduğunda, evrensel erişilebilirlik çözülmemiş bir sorun olmaya devam etmektedir. Evrensel kelimesi, bir ülkenin nüfusunun demografik yapısıyla ilgilidir ve nakit paraya her yaştan insan erişebilirken, hem CBDC hem de mobil paranın erişilebilirlik güçlükleri bulunmaktadır.

Örneğin, mobil cüzdanlar, bazı yaş gruplarının cüzdan oluşturmasının kısıtlandığı Müşterini Tanı (KYC) yaş sınırlamalarına tabidir. Bununla birlikte, yeni düzenleyici çerçevelerin, CBDC'nin ulusal düzeyde evrensel olarak erişilebilir olması için araçlar sağlaması beklenmektedir.

Elektronik Araç ve İşlem

CBDC, yerel para birimi değerlerini temsil etmek için itibari paranın yerini alacak veya onunla birlikte var olacak yeni bir ödeme aracıdır; oysa mobil para yalnızca halihazırda kullanımda olan ödeme araçlarının bakiyelerini, yani ticari banka itibari parasını temsil eder. Bu anlamda mobil para yeni bir araç değil, yeni bir ödeme işlemi türüdür.

Kişiden Kişiye Özelliği

Günümüzde emtialar, nakit banknotlar ve madeni paralar, resmi olmayan kripto para birimleri ve stablecoinler dışında kişiden kişiye tek bir ödeme mekanizması veya para türü bulunmamaktadır.

CBDC'nin göndericileri ve alıcıları arasında nakit banknot ve madeni para alışverişi için benzer mekanizmalar sağlayan başka bir kişiden kişiye model olarak tasarlanması beklenmektedir.

Öte yandan, mobil para, kart ödemeleri ve elektronik fon transferleri, ödemeleri onaylayıp doğrulamak için amil ve alıcı bankaların, finans kuruluşlarının veya Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının (PSP'ler) mevcudiyetini gerektirir.

CBDC de dahil olmak üzere Dağıtılmış Hesap Defteri Teknolojisi (DLT) çözümlerinin aracı olarak izin veren ticari banka düğümlerini içeren bir düğüm ağı inşa edilmesi gerektiği söylenebilir. Bununla birlikte, bir CBDC ağındaki bütün katkı sağlayan düğümler, ticari bankaların kendi cüzdanlarını işlettiği ve diğer kullanıcılarla aynı şekilde CBDC gönderip aldığı finansal işlem aracısından ziyade yetkili bir teknik sağlayıcı niteliğinde olduğundan bu doğru değildir.

Bakiye ve Günlük Limitler

CBDC, itibari parayla birlikte var olacak veya onun yerine geçecek şekilde tasarlandığından, CBDC birimlerinin kullanımına herhangi bir sınırlama getirilmesi beklenmemektedir. Bazı yasal düzenleyiciler, bir tür kontrol faktörü olarak sınırlar koymaya meyilli olabilir, bunu gerçekleştirmek için ise teknik araçlar sunulmalıdır. Ancak, CBDC'nin amaçlarına ters düştüğü için bu tavsiye edilen bir karar değildir.

Mobil para ise güvenlik amacıyla bakiyelere ve işlem değerlerine sınırlamalar getirmiştir.

Faiz Getiren Araçlar

CBDC, tasarımının ve amacının doğası gereği faiz getiren bir araç olmamalıdır. Ancak, yıkıcı bir yenilik olduğu için düzenleyiciler, tüketicilerin elindeki CBDC tutarlarına pozitif veya negatif faiz uygulama ihtiyacını öngörebilir. Bu nedenle, CBDC'nin faiz getiren bir araç olup olmayacağı belirsizliğini korumaktadır.

Mobil paraya gelince, çoğu yerli uygulama faiz getirmemektedir.