Kağıttan Piksellere: Bahreyn'in Elektronik Çek Yolculuğu

Bahreyn Krallığı, kişi başına 26.563 ABD doları GSYİH oranıyla 2021 yılında dünya ekonomi sıralamasında 97. sırada yer almıştır. Hükümet, dijital dönüşüm, inovasyon ve gençlerin yaratıcılığına odaklanarak 2030 yılına kadar çok net bir ekonomik büyüme vizyonu belirlemiştir.

Bahreyn Merkez Bankası, ekonomik döngüyü başarıyla hızlandıran, finansal katılımı artıran ve yerel, bölgesel ve uluslararası düzeylerde finansal hizmetleri geliştiren birçok ödeme, takas ve mutabakat sistemini uygulamaya koyarak MENA bölgesinde ve ötesinde yenilikçi bir düzenleyici olarak da tanınmaktadır.

Bu sistemlerden biri, Bahrain Check Truncation System (BCTS) (Bahreyn Elektronik Çek Takas Sistemi) adı altında uygulanan ve 2012'den beri Bahreyn'in sorumlu takas kurumu The BENEFIT Company tarafından işletilen ProgressSoft'un Elektronik Çek Takas sistemiydi. O dönemde, BCTS'nin uygulamaya konması başlı başına çığır açıcıydı ve finans kuruluşları arasında çeklerin fiziksel hareketini ve işleme sürecini tamamen değiştirdi.

Ancak 2020'de, ülkenin vizyonuna ve dijital dönüşüm hedeflerine daha fazla katkıda bulunacak bir yükseltmenin zamanı gelmişti, bu yüzden neden kağıt tabanlı çekleri tamamen elektronik kayıtlara dönüştürmeyelim ve ıslak imzalar yerine elektronik imzalar kullanmayalım diye düşündük. Bu fikir Bahreyn'deki merkez bankası, BENEFIT ve bankacılık kurumu tarafından memnuniyetle karşılandı ve dünya çapında inanılmaz bir başarı hikayesinin başlangıcı oldu.

Yıllardır kriptografi teknolojisi standartlarını izliyorduk ve 70'lerin başında Açık Anahtar Altyapısının kullanılmaya başlanmasından bu yana yüksek bir olgunluk seviyesine ulaştıklarını fark ettik. Elektronik Kimlik Belirleme ve Güven Hizmetleri (eIDAS) düzenleyici çerçevesi tarafından desteklenen Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (ETSI) standartlarına dayanan yeni elektronik dijital imza standardizasyonunu da dikkate aldık.

Böylece planımıza ulaşmak kolaylaştı: çeklerdeki imzalar, imzayı şifrelemek için PKI özel anahtarı kullanarak ve doğrulama için de ilgili bir açık anahtar kullanılarak elektronik imzalar haline gelecek ve yeni versiyon Bahreyn Elektronik Çek Sistemi (BECS) adıyla yeni bir sistem altında uygulanacak.

Aslında yolculuk daha yeni başlamıştı ve yeni sistemin nasıl çalışacağını ve yeni elektronik çek aracından kimlerin yararlanacağını detaylandırmaya başladık. Mevcut altyapıyı kullanarak böyle bir uygulamanın yıkıcı etkisini azaltmak, hem kurumsal hem de bireysel bankalar dahil olmak üzere her tür son kullanıcıya hitap etmek ve uyarlanabilir ve kolay bir kullanıcı deneyimi düşündük.

Aldığımız ilk ve sürecin ayrılmaz parçası olan kararlardan biri, iki araç arasındaki geçiş aşamasını kolayca yönetebilmemiz için kağıt tabanlı çekler ile tamamen elektronik çeklerin bir arada var olmasını sağlamaktı.

Ayrıca, elektronik imzalar ve kriptografik yenilikçi çözümlerin Bilgi ve e-Devlet Kurumu'nun (IGA) yetki alanına girmesi ve anahtarların oluşturulduğu, yönetildiği ve kullanıldığı standartların ve operasyonel ortamların kabul edilmesinin çok önemli olması gibi birçok temel gereklilikle karşılaştık. Bunun yanında PKI anahtarlarını yönetmek ve elektronik imzaları doğrulamak için yasal olarak uyumlu dijital sertifikalar düzenlemek için PKI anahtar yöneticileri ve imzalama kolaylaştırıcıları ile sözleşme yapıldı ve bu yolda birçok bilgi edinildi.

Bütün tarafların muazzam çabalarıyla, Ekim 2021'de The BENEFIT Company'de tam teşekküllü çözümü devreye sokarak e-çek defteri düzenleme, e-çek yatırma ve takas dahil olmak üzere her tür müşteriye uçtan uca e-çek hizmetleri sunduk.

Bu, sertifika verme, çek imzalama, hizmet sağlama ve daha da önemlisi 2012 yılından bu yana ülkedeki mevcut takas sürecine elektronik çeklerin dahil edilmesi için hayati entegrasyonlar yoluyla başarılmıştır. Yeni sistemin mevcut ECC ile kusursuz entegrasyonu sayesinde banka kullanıcıları kağıt çekleri nasıl işleme sokuyorlarsa aynı şekilde e-çeklerin de harici ve dahili takas işlemini gerçekleştirmeye devam edebildi, ayrıca merkez bankası da kağıt çeklerin mutabakatını nasıl gerçekleştiriyorsa aynı şekilde takası gerçekleştirilen e-çeklerin mutabakatını gerçekleştirebildi.

Ayrıca veri toplama, analiz, tartışmalar, tasarımlar, geliştirme, kapsamlı testler, çok sayıda eğitim, pazarlama çabaları, mevzuat çalışmaları, düzenleyici çerçevelerin oluşturulması ve çok daha fazlası için binlerce saat çalışıldı ve dünya çapında bir başarı hikayesine imza atıldı:

• Sistemin devreye girdiği ilk gün 60.000'den fazla kullanıcı kayır talebinde bulundu
• Sistem, faaliyete geçtiği ilk hafta içinde 540.000 kullanıcıya ulaştı
• 3 ay içinde 46.000 kurumsal şirket tam uyum kapsamına alındı
• Ülke çapında elektronik çeklerin dünyada ilk kez uygulanışı

Bahreyn'deki elektronik çeklere ilişkin vaka çalışması, diğer ülkelerin de takip ettiğini ve ilham aldığını görmekten gurur duyduğumuz bir yenilik ve başarı öyküsüdür. Ayrıca uzun vadeli ortaklarımız Bahreyn Merkez Bankası ve The BENEFIT Company'ye de son derece müteşekkiriz.

The BENEFIT Company ile yaptığımız görüşmeye göz atabilirsiniz