Samimi Konuşmalar: Elektronik Çek Düzenleme

ProgressSoft’un Baş Çözüm Mimarı Mahmoud Zamel’e elektronik çek düzenleme hakkında neden böyle bir çözüm tasarlandığından tutun bunun günümüzde genel olarak endüstriyi nasıl etkilediğine dair her şeyi sorduk.

İşte ortaya çıkan ilginç sonuçlar.

1. Bir Elektronik Çek Düzenleme Çözümü ihtiyacını ne tetikledi?

Elektronik Çek Takası paketini sunduktan 18 yıl sonra Ocak 2016’da çek sürecinde tekrar devrim yapma ihtiyacını fark ettik.

Bu farkındalığın oluşmasında dünya çapında çeşitli ülkelerde gözlemlediğimiz iş piyasası trendleri ve genel olarak aşağıdaki büyük faktörlerin etkisi oldu:

1. Neredeyse bütün ülkelerdeki yetersiz fon yüzünden iade edilmiş çek sayısı, piyasadaki çekin vadesi geldiğinde fon mevcudiyeti garantisi olmadan vadeli çek düzenleme tutumu yüzünden azalma göstermiyordu. Hesaplamalarımız, takas için sunulan günlük çek miktarının %8 – 10’unun iade edildiğini gösteriyordu.
2. İsteyen herkesin birkaç yüz dolara mükemmel bir profesyonel yazıcı alabileceği bir ortam sunan basım teknolojilerindeki gelişmeler sebebiyle çek dolandırıcılığı potansiyeli artıyordu. Bu, 2016’dan sonraki yıllarda tahsil ya da takas için sunulan sahte kağıt çek sayısını arttırdı.

Kağıt çek araçlarını, en güncel kriptografik güvenlik önlemlerine uyan ve evrensel Elektronik Kayıt Yönetim Sistemi (ERMS) standartlarına riayet eden tamamen mukabil elektronik kayıtlara dönüştürerek bu sorunlarla başa çıkabileceğimizi düşündük. O dönemdeki kriptografik teknolojiler alanındaki büyük gelişmeler bu fikrin potansiyellerini güçlendirdi.

Bu mantıkla ilerleyerek, sadece fiziki kağıt çek araçlarını değil muhatapların yetkili imzalarını da değiştirmeyi düşündük. O yüzden, Açık Anahtar Altyapısı (PKI) kriptografik teknolojiyi kullanarak çek imzalarını elektronik yetkili imzalara dönüştürmeye karar verdik.

Ekim 2016’da ProgressSoft’un Elektronik Çek Düzenleme çözümünün bir prototipini yapmıştık ve merkez bankalarına canlı gösterim yapabiliyorduk. 2018’de, bu çözüm Bahreyn Merkez Bankasında uygulanan Elektronik Çek Takası paketi yükseltmemizin parçası olarak sunuldu ve 2019’da ProgressSoft’un Elektronik Çek Düzenleme çözümü Bahreyn Merkez Bankasında başarıyla uygulandı, ülkedeki bütün bankalara ve perakende ödeme hizmeti sağlayıcılarına hizmet verdi ve bütün dünyada türünün ilk örneği olarak takdir gördü.

2. Bu çözümün nasıl çalıştığına dair daha fazla ayrıntı verebilir misiniz?

Basit bir şekilde açıklamak gerekirse banka kağıt temelli çek defterlerinde yaptığıyla aynı şekilde yeni e-çek defteri seri numaraları düzenler, tek fark fiziki çek defterlerinde olan basma ve son tüketiciye gönderme ihtiyacının olmamasıdır.

Bu yeni seri numaraları banka tarafından düzenlendiğinde muhatap bu çözümün mobil uygulamaları ve kamuya açık web portalları ya da online bankacılık kanalları aracılığıyla anında elektronik olarak e-çek yazmaya ve dijital olarak imzalamaya başlayabilir. Dijital imza dediğimizde imza atmak için kullanılan stylus kalemleri kastetmiyoruz, kastettiğimiz şey muhatabın e-çek hizmetlerine ilk kayıt yaparken kimliklerine eklenen “kriptografik dijital imza” olarak bilinen özel bir damga oluşturmasına imkan sağlayan özel kriptografik bir anahtardır.

Kurumsal müşteriler de e-çek kullanabilir ve kendi kurumsal yetki matrislerini tanımlayabilirler. Görevli ve muhasebeciler, küçük bir akıllı kayıt prosedürü ile çözümün kamuya açık web portalına erişim sahibi olabilir ve sonuç olarak kurum adına e-çek yazmak için kurum tarafından onaylanan yetkiye sahip olabilirler. Kurumsal e-çek yazıldığında e-çek lehtarla paylaşılmadan önce bütün imza yetkililerinin imzaları elektronik olarak toplanana kadar özel bir sırada bekler.

Bir lehtar, bir muhataptan ya da kurumdan bir e-çek aldığında alınan e-çekin kendi hesabına yatırılmasını talep edebilir. Ulusal ID, telefon numarası ya da kayıt kodlarıyla tanımlanan lehtarlar ayrıca kendileri için yazılan e-çek tamamen imzalandığında bir uyarı bildirimi alabilirler.

E-çekin yatırıldığı banka, yatırılan e-çekin ödemeyi yapacak bankaya takas ya da tahsil için geçirilmesinden önce mevduat hesabını doğrular.

Ödemeyi yapacak banka e-çekin takasını gerçekleştirdiğinde, e-çek ödenmek üzere merkez bankasında kaydedilir ve daha sonra fonlar lehtarın hesabına gönderilir.

3. Bu çözüm endüstriyi nasıl değiştiriyor?

Bu çözüm mevcut çek düzenleme, kullanma, işleme, takas ve tahsil işlemlerini otomatikleştirmekle kalmaz finans endüstrisi için devrim niteliğinde olacak şekilde bu işlemleri çekler için yeni bir paradigmaya dönüştürür.

Finans kuruluşları milyonlarca dolar tasarruf edebilir

Çek kağıdı aracını tamamen elektronik kriptografik kayda dönüştürmek kağıt çek ve çek defteri bastırma ihtiyacını ortadan kaldırır. Bu da sonuç olarak kağıt çek defteri bastırma ve gönderme maliyetini ortadan kaldırır. Potansiyel olarak ortadan kaldırılan maliyet hakkında bir örnek vermek gerekirse, bir müşterimiz yılda her bir çek defterinde 50 çek bulunan ortalama 120.000 çek defteri bastırıyordu, son kullanıcılar her bir çek defteri için 13 $ ödüyordu ki bu da ProgressSoft’un Elektronik Çek Düzenleme çözümünü kullanmaya başladıktan sonra ortadan kaldırılan 1.589.103 $’lık bir maliyete tekabül eder. Riayet ve itibar açısından iade edilen çek riskini ortadan kaldırmak da müşterimiz için çok önemli bir netice idi.

Kısaltılmış ve dijitalleştirilmiş çek düzenleme süreci

E-çek defteri talep edebilme fiziki çek defteri düzenleme sürecini 10 gün kısaltır. E-çek defteri sekansları hesabın bulunduğu mukabil banka tarafından düzenlenmesinin hemen ardından muhatabın e-çek yazmasına ve imzalamasına sunulduğu için müşterilerin ya da görevlilerin fiziki çek defteri kullanımı için bankalara gitme ihtiyacını da ortadan kaldırır. Yazma, imzalama, düzenleme ve teslim tamamen elektronik hale gelir ve günlük hayatımızın her alanında mevcut olan herhangi bir sosyal ağ kanalı aracılığıyla paylaşılabilir.

Lehtarların aldıkları çekleri bankaların resepsiyon kanalları ya da çözümün mobil uygulamaları ve kamuya açık ya da kurumsal portal tesislerini kullanarak yatırabildikleri bu çözüm ayrıca lehtarların çeklerini yatırmak için bankalara ya da çek yatırma makinelerine gitme ihtiyacını da ortadan kaldırır.

Azaltılmış satecilik ve arttırılmış güven

Lehtarlar alınan e-çeki ve asıl muhatap tarafından yazıldığını ve imzalandığını anında doğrulayabilirler, gerçek olduğunu doğrulayarak sahtecilik ihtimalini azaltırlar. Bu da çek aracına olan itimadı ve işlem yapan taraflar arasındaki güveni güçlendirir.

Hızlandırılmış ve güvenli süreçler

İmza doğrulama süreci geleneksel, kağıt temelli yazılı imzalardan merkezi olarak onaylanan ve Elektronik Nitelikli İmzalar (EQS) uluslararası standartlarıyla uyumlu kriptografik tabanlı dijital imzalara tam olarak dönüştürüldü. Bu, manüel yürütülen imza doğrulama süreçlerini çok büyük oranda kısaltır ve fon mevcudiyetini doğrudan ve olumlu olarak etkileyecek şekilde çek takas sürecini hızlandırır.

Kağıt çekler elektronik çeklere dönüştürüldüğünde, düzenlemeden tahsilata çek yaşam döngüsünün tamamı kolaylaştırılır. Sırf bu sebepten ve yukarıda bahsedilen getirilerinden dolayı bu sistem sadece finans sektörünü etkilemekle kalmaz çek işlemlerine bağlı bir ülkenin ekonomisinin tamamını etkiler.